ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ 8

 Πόνος και πάθος 8

Ο Γιώργης, ξεκίνησε ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες με την Αλίκη γιά τις κρίσεις πανικού.

Έδωσε ένα πλήρες ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό που εστίασε κυρίως στην σχέση του με τους γονείς του και ειδικά με τον πατέρα του… που ήταν και η κυριαρχούσα μορφή στην ζωή του, όσο ζούσε.

Εξέθεσε τα παιδικά , εφηβικά και φοιτητικά του χρόνια, πρώτα στα ιδιωτικά σχολεία. στο κολλέγιο Αθηνών και στο Πάντειο.

Περιέγραψε τις ερωτικές και αισθηματικές του σχέσεις στο παρελθόν ( τώρα δεν είχε δεσμό) .

Εξέθεσε τις απόψεις, τους προβληματισμούς , τους φόβους, τις ανασφάλειες  και τις ελπίδες του για το μέλλον.

Όπως του είπε η Αλίκη, της έδωσε την εντύπωση πως «αυτό που φαινόταν να κυριαρχεί στην ζωή του ήταν το άγχος, ο θυμός και η έλλειψη ελπίδας και προσδοκίας γιά το μέλλον».

Τον ρώτησε αν συμφωνεί με αυτήν την εντύπωση και τον ρώτησε αν γνωρίζει την αιτία ή τις αιτίες αυτών των αισθημάτων.

Της είπε ότι συμφωνεί αλλά δεν ξέρει ακριβώς τις αιτίες. 

Πιό πιθανή αιτία είπε ότι θεωρεί «την κοινωνική αδικία και καταπίεση που υφίστανται οι λαικές μάζες από τις αυταρχικές δομές του καπιταλιστικού κράτους».

Τον ρώτησε αν τοποθετεί  και τον εαυτό τους «στις καταπιεζόμενες λαικές μάζες» και είπε ότι , «ναι, το θεωρεί αυτό» έστω και αν μεγάλωσε σε μεσοαστικό περιβάλλον με γιατρό πατέρα και φοίτηση στο κολλέγιο Αθηνών.

Τώρα είναι μικρουπάλληλος του Δημοσίου με μισθό που είναι σχεδόν στα όρια της επιβίωσης.

Σίγουρα δεν είναι προνομιούχος και ζεί μιά περιορισμένη προσωπική και εργασιακή ζωή.

Η Αλίκη δεν άκανε κριτική ούτε σχόλια: έκανε μόνο ερωτήσεις.

….κυρίως για το πως νιώθει γιά το ένα και γιά το άλλο.

Ήταν ανέκφραστη στις απαντήσεις του και δεν έμοιαζε να εντυπωσιάζεται.

Δεν ήταν ούτε ενθαρρυντική ούτε απορριπτική: 

ήταν ένα ουδέτερο αυτί που άκουγε με ενδιαφέρον αλλά χωρίς να τοποθετείται.

Από την πρόοδο της συζήτησης στις πρώτες συνεδρίες άρχισε να διαφαίνεται η έννοια της προσωπικής ευθύνης: 

είχε αυτός, ο Γιώργης, συμμετοχή με τις δικές του αποφάσεις στην πορεία της ζωής του?

…είχε η ζωή του επηρρεασθεί από αυτόν τον ίδιο με τις ιδέες, τις αξίες και τις επιλογές του ή όλα είχαν σχέση με τις γενικότερες συνθήκες και τον καπιταλισμό?

…ή μήπως ο πατέρας του ευθυνόταν γιά όλα τα δεινά του με τις «στραβές και κοντόφθαλμες» μικροαστικές ιδέες και φιλοδοξίες του να τον κάνει «επιτυχημένο»?

Ο Γιώργης δεν ήταν κουτός και είχε ικανότητα ψυχολογικής σκέψης.

Από τα παραπάνω κατάλαβε ότι το ψυχολογικό του πρόβλημα με το άγχος και την δυσφορία στο κοινωνικό περιβάλλον είχε σχέση και με την οικογένειά του και με τον ίδιο και την «αυτοεικόνα» του: δηλαδή το πως έβλεπε τον εαυτό του.

Αυτοεικόνα…ναι…σημαντική υπόθεση…αλλά πρέπει να ειδωθεί προς διαμορφώθηκε αυτή η αυτοεικόνα μέσα στο καπιταλιστικό πλαίσιο: 

δεν μπορούμε  να παραβλέπουμε και να  υποτιμούμε όλες τις κοινωνικές παραμέτρους και να ψυχολογίζουμε διαρκώς», είπε  στην Αλίκη.

«Έχετε καταντήσει οι ψυχολόγοι να γίνεστε τα δεκανίκια του καπιταλισμού και οι απολογητές της εκμετάλλευσης και της αυταρχικότητας του κράτους», συνέχισε περνώντας στην αντεπίθεση.

«Αποδίδετε την ευθύνη την δυστυχίας στο κάθε ανθρωπάκι ξεχωριστά και αυτό είναι  «βούτυρο στο ψωμί» του εκμεταλλευτή καπιταλιστή που έχει  χιλιάδες τέτοια ανθρωπάκια αλυσσοδεμένα ως υποαμοιβόμενους υπαλλήλους…», κατέληξε.

Η Αλίκη δεν αντέδρασε και δεν τον αντέκρουσε: 

και γιατί η πολιτική συζήτηση δεν ήταν ο στόχος της και γιατί ήταν μιά γνωστή τακτική των ασθενών να ξεφεύγουν, πετώντας την μπάλλα στην εξέδρα.

Δεν απέρριψε πάντως ούτε και υποτίμησε ή αγνόησε τις απόψεις του.

Ο Γιώργης πήρε θάρρος και  την ρώτησε αν την ενδιαφέρει να της  στείλει τις σημειώσεις του πάνω στο εργατικό κίνημα και η Αλίκη συμφώνησε.

Του είπε βέβαια ότι θα τις διαβάσει ως ψυχοθεραπευτριά του και όχι ως υποψήφια στρατολόγησης στην πολιτική του όμάδα, συμπληρωσε χαμογελώντας.

Ο Γιώργης είχε χιούμορ και χαμογέλασε και αυτός.

Το σκέφτηκε 1-2 βδομάδες και τελικά αποφάσισε να της στείλει σε Μέιλ τις σκέψεις του πάνω στο εργατικό  κίνημα και τις κατακτήσεις του στην Ελλάδα και την Γαλλία.

Τίτλος:

σκόρπιες σκέψεις και σημειώσεις πάνω στην αξία και την αποτελεσματικότητα ενός λαικού κινήματος ζυμωμένου στην βάση της εργατικής τάξης

..

Δεν αποθνήσκουν οι θεοί. 

Η πίστις αποθνήσκει

του αχαρίστου όχλου των θνητών.

Κ Π Καβάφης

 1936, Γαλλία: Λαϊκό Μέτωπο.

Ο συνασπισμός σοσιαλιστών – κομμουνιστών σχηματίζει την πρώτη κυβέρνηση στη Γαλλία, με πρωθυπουργό τον Λεόν Μπλουμ. 

Tο γαλλικό κοινοβούλιο που εκλέχθηκε πανηγυρικά το 1936 με κύριο σύνθημα την πάλη ενάντια στην άνοδο των φασιστών, ήταν το ίδιο κοινοβούλιο που το 1940 παρέδωσε την εξουσία στον στρατάρχη Πετέν, υπερψήφισε την κατάργηση της δημοκρατίας ιδρύοντας το λεγόμενο “καθεστώς του Βισί” και υποδέχθηκε τους ναζί στη Γαλλία. Η εμπειρία της κατάρρευσης της 3ης γαλλικής δημοκρατίας το 1940 είναι τεράστιο μάθημα για σήμερα. 

Αν η μεγαλύτερη εκλογική επιτυχία στην ιστορία της ευρωπαϊκής Αριστεράς έφτασε να δώσει αναίμακτα την εξουσία στους φασίστες, τότε κανένα κοινοβούλιο, κανένα εκλογικό αποτέλεσμα, κανένα από τα αστικά κόμματα δεν αποτελεί πραγματικό φραγμό απέναντι στις συνέπειες της καπιταλιστικής κρίσης. 

Όχι μόνο δεν αποτελούν λύση απέναντι στους φασίστες, αντίθετα τους ανοίγουν το δρόμο αφού διαιωνίζουν και βαθαίνουν τη φτώχεια, τη διάλυση και την αβεβαιότητα που θρέφουν τους φασίστες. 

Οι εκλογές του 1936 ήταν ένας πραγματικός θρίαμβος για την Αριστερά. 

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (SFIO) για πρώτη φορά στην ιστορία γινόταν το κόμμα με τη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα. 

Το Κομμουνιστικό Κόμμα αύξησε τις ψήφους του από 800 χιλιάδες σε 1,5 εκατομύριο. 

Από τους 10 βουλευτές εκτινάχθηκε στους 72 και του αντιστοιχούσαν πολλοί παραπάνω αλλά τους χάρισε στα αδελφά κόμματα του “Λαϊκού Μετώπου” όπως είχε συμφωνηθεί προεκλογικά. 

Το Λαϊκό Μέτωπο -μια συμμαχία των κομμάτων της Αριστεράς με το κεντρώο Ριζοσπαστικό Κόμμα- πήρε συνολικά πάνω από 57%.

Ήταν το 1936 όταν ο συνασπισμός σοσιαλιστών – κομμουνιστών υπό τον Λεόν Μπλουμ επικράτησε και σχημάτισε την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, που μεταξύ άλλων καθιέρωσε τις 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα, την άδεια μετ’ αποδοχών, τις συλλογικές συμβάσεις και εθνικοποίησε την Τράπεζα της Γαλλίας και τις αμυντικές βιομηχανίες.

Τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς οι βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη χώρα έδωσαν τη νίκη στο Συνασπισμό του Λαϊκού Μετώπου του οποίου είχε αναλάβει την αρχηγία. Ο Μπλουμ, που, αν και νομικός, διέπρεψε στην κριτική βιβλίου και θεάτρου, αναμείχθηκε στην πολιτική λόγω της υπόθεσης Ντρέιφους –του οποίου υπήρξε ακραιφνής υποστηρικτής- και οδηγήθηκε στο σοσιαλισμό λόγω του θαυμασμού που έτρεφε στο Ζαν Ζωρές. Σε μια θερμή εποχή -τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου θα ξεσπούσε ο ισπανικός εμφύλιος και τρία χρόνια αργότερα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος- ο ρόλος της κυβέρνησης μιας χώρας ισχυρής, όπως η Γαλλία, θα μπορούσε να είναι αποφασιστικός: προάσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης στο εσωτερικό, και εξ αντανακλάσεως στο εξωτερικό, προάσπιση της παγκόσμιας ειρήνης στο διπλωματικό επίπεδο.

Γεννημένος το 1872 στο Παρίσι από εύπορη εβραϊκή οικογένεια, ο Λεόν Μπλουμ φοιτά στο πρότυπο λύκειο Ερρίκος IV της γαλλικής πρωτεύουσας και αρχίζει να γράφει ποίηση στα 17 του χρόνια. Η υπόθεση Ντρεϊφούς το 1894 και το ξέσπασμα του αντισημιτισμού που την ακολουθεί, πείθουν τον νεαρό Μπλουμ να εισέλθει στην πολιτική, ως στέλεχος του Γαλλικού Τομέα της Εργατικής Διεθνούς (SFIO), πρόδρομο του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ενώ ιδρύει μαζί με τον Ζαν Ζορές την εφημερίδα «Humanite» το 1904

Και όμως…το λαϊκό μέτωπο δεν είχε ποτέ μέσα στο εκλογικό το πρόγραμμα διάφορα φιλολαϊκά μέτρα που εφαρμόστηκαν στην πράξη κάτω από την πίεση των λαϊκών μαζών. 

Ουδέποτε οι πληρωμένες άδειες εμφανίστηκαν στο οικολογικό πρόγραμμα του Λαϊκού μετώπου… Επιτεύχθηκαν γιατί οι εργαζόμενοι έκαναν μαζική κατάληψη στις επιχειρήσεις. 

Οι κατέχοντες προτιμώντας να χάσουν χρήματα παρά την εξουσία του στην κοινωνία, υποχρεώθηκαν τότε να υποχωρήσουν. 

Το αυτόνομο λαϊκό κίνημα που ξεκινάει από τη βάση, είναι πάντα πιο πρωτοποριακό και πιο αποτελεσματικό από τις γραφειοκρατικές ,κομματικά καθοδηγούμενες , πολιτικές μεθοδεύσεις.

Οι αναφορές στην ιστορία του οκτάωρου περιορίζονται συνήθως στη θρυλική απεργία του Σικάγου, το 1886, και στα αιτήματα στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς. Ασφαλώς το αίτημα υπήρχε στο πρόγραμμα των σοσιαλιστών και των εργατικών ενώσεων από τα τέλη του 19ου αιώνα. Αλλά η καθιέρωση και η γενίκευση του οκτάωρου είναι μια άλλη ιστορία.

Χρειάστηκε να γίνει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-1918), η Επανάσταση στη Ρωσία (1917), οι εξεγέρσεις στη Γερμανία και στην Ουγγαρία (1919), ώστε να καθιερωθεί το οκτάωρο το 1919 στα Συνέδρια Ειρήνης που τερμάτισαν τον πόλεμο και ανασχημάτισαν τον κόσμο. Την παρακολούθηση της γενίκευσής του στην Ευρώπη και στον κόσμο ανέλαβε το Διεθνές Γραφείο Εργασίας. Διαφημίστηκε ως αφετηρία για τη χειραφέτηση των εργατών.

Οι εργάτες θα γίνονταν πολίτες και θα απολάμβαναν τα αγαθά του βιομηχανικού πολιτισμού, χωρίς να χρειαστεί να καταφύγουν στην επανάσταση. Η εφαρμογή του όμως αποδείχτηκε δυσχερής. Οσο απομακρυνόταν ο κίνδυνος επανάστασης τόσο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούσαν τρόπους για να αθετήσουν την αρχική τους συμφωνία. Το 1922 ο εκπρόσωπος του γαλλικού ΙΟΒΕ (δηλαδή ο Γάλλος Σκέρτσος της εποχής) δήλωνε: «Το οκτάωρο καθιερώθηκε για να νικηθούν οι Μπολσεβίκοι. Τώρα που ο κίνδυνος πέρασε, οι Γάλλοι πρέπει να επιστρέψουν στο δεκάωρο».

Προσχώρηση και αθέτηση

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία για το οκτάωρο το 1919 και δεσμεύθηκε να το εφαρμόσει σταδιακά. Είχε ανάγκη δάνεια και την υποστήριξη στη Μικρασιατική Εκστρατεία και έκανε ό,τι μπορούσε για να την εξασφαλίσει. Από την εκστρατεία στην Ουκρανία εναντίον των Σοβιετικών το 1919 έως την υπογραφή φιλεργατικών νόμων.

Ποιες συνθήκες όμως επικρατούσαν στην Ελλάδα τότε; Υπήρχαν επαγγέλματα με εργάσιμη από την ανατολή στη δύση του ήλιου, άλλα με 14-15 ώρες, με 12-14 και τα πιο ευνοϊκά με 10-12 ώρες. Οι εμποροϋπάλληλοι εργάζονταν 8 με 10 ώρες, αλλά συνήθως τους απασχολούσαν και στη μεσημβρινή δίωρη διακοπή. Στις συνθήκες αυτές, τα αιτήματα μείωσης του χρόνου εργασίας δεν ήταν το οκτάωρο αλλά το δεκάωρο, και στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα το εννιάωρο. Ωστόσο, όπως σημειωνόταν στις εκθέσεις των επιθεωρητών εργασίας, «τα ωρολόγια εις πλείστας περιπτώσεις λειτουργούν κατά την διάθεσιν των εργοδοτών».

Το 1922-23, λόγω του προσφυγικού, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε αναβολή της εφαρμογής του οκτάωρου. Ο πρόεδρος των βιομηχάνων Ανδρέας Χατζηκυριάκος υποστήριζε ότι η εφαρμογή του θα έθετε σε κίνδυνο την ελληνική βιομηχανία, θα επιβάρυνε 20% το κόστος και θα μείωνε την ανταγωνιστικότητά της. Το 1924-25 εντάθηκαν οι κινητοποιήσεις, μαζί με άλλα αιτήματα, αλλά αποδίδονταν στους ελάχιστους την εποχή εκείνη κομμουνιστές, πράγμα που ανάγκασε τον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Παπαναστασίου να δηλώσει ότι «Εάν με την πρόφασιν του κομμουνισμού κτυπήσωμεν ολόκληρον την εργατικήν τάξιν […] η εξέργερσις θα είναι αναπόφευκτος και μοιραία».

Οι κυβερνήσεις της εποχής προσπαθούσαν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην αναβολή του οκταώρου, και στην αποφυγή σύγκρουσης με το ΔΓΕ που επόπτευε την εφαρμογή των συμβάσεων. Οταν με υπόμνημα του 1925 η ελληνική κυβέρνηση πρότεινε τέσσερα χρόνια αναβολής, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, ήταν καταπέλτης: «Η Ελλάδα έχει υπογράψει. Υπέγραψε πρώτη. Εχει δεσμευθεί απέναντι στα άλλα κράτη. Οι ιδιαίτερες συνθήκες που προβάλλει είναι προφανώς άξιες προσοχής, αλλά κάθε κράτος ιδιαίτερες συνθήκες επικαλείται».

Η αναβλητικότητα της ελληνικής κυβέρνησης είχε όμως και διεθνή ερείσματα. Εως τότε λίγες χώρες είχαν επικυρώσει τη σύμβαση για το οκτάωρο, και υπήρχαν πολλές ανατροπές λόγω της κρίσης. Ακόμη και στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, το οκτάωρο εφαρμόστηκε σε κλάδους που είχαν ισχυρό συνδικαλισμό με μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη. Και στην Ελλάδα, επίσης, η εφαρμογή του οκτάωρου κατακερματίστηκε. Ως το 1940 είχαν εκδοθεί 50 νομοθετικά κείμενα για τη ρύθμιση των ωρών εργασίας και ο νομικός πολυδαίδαλος εμπόδιζε τον έλεγχο της πραγματικής εφαρμογής, η οποία απείχε πολύ από τις επίσημες διακηρύξεις. Σε πολλούς κλάδους, η αμοιβή με το κομμάτι εξανάγκαζε σε 12 και περισσότερες ώρες εργασίας.

Το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο

Χρειάστηκε άλλος ένας μεγάλος παγκόσμιος πόλεμος για να γίνει το οκτάωρο πυρήνας ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Στην Αμερική, το New Deal, από το 1938, το μετέτρεψε πλέον σε κοινωνικό και πολιτισμικό κεκτημένο των βιομηχανικών εργατών. Στη Βρετανία οι βάσεις του κράτους πρόνοιας μπήκαν στη διάρκεια του πολέμου. Τα αμερικανικά συνδικάτα υποστήριξαν το Σχέδιο Μάρσαλ που είχε και εργατικό τμήμα. Αμερικανοί και Βρετανοί συνδικαλιστές υποστήριξαν την ανασυγκρότηση της Ευρώπης στο πνεύμα του Ψυχρού Πολέμου, αλλά πάνω στη γραμμή των κεκτημένων τους που περιλάμβανε οκτάωρο και συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Φορντισμός, ισχυρά συνδικάτα και κράτος πρόνοιας βάδισαν χέρι χέρι στη μεταπολεμική Ευρώπη.

Και η μεταπολεμική Ελλάδα ακολούθησε τον δρόμο αυτό, παρά τον Εμφύλιο. Εδώ όμως οι μισθοί ήταν πολύ μικροί, οι συλλογικές συμβάσεις κρατικά ελεγχόμενες, όπως και τα συνδικάτα, και οι δαπάνες για το κράτος πρόνοιας οι μισές από τις ευρωπαϊκές. Το πρόβλημα με το ωράριο ήταν όχι η νομική του καθιέρωση, αλλά η εφαρμογή του, λόγω του εκτεταμένου συστήματος υπεργολαβιών και αμοιβής με βάση το έργο. Εντούτοις το οκτάωρο παγιώθηκε.

Στη δεκαετία του 1960 προβλήθηκε το αίτημα της πενθήμερης εργασίας των 40 ωρών. Τώρα η Ευρώπη προπορεύτηκε από την Αμερική, και κατ’ αναλογία οι ώρες, ο εργάσιμος χρόνος, μειώθηκε περισσότερο. Στην Ελλάδα, σταθμός ήταν η Μεταπολίτευση: η πενθήμερη εργάσιμη εβδομάδα καθιερώθηκε πρωταρχικά για τους εργαζομένους στη βιομηχανία το 1975, ενώ το μέτρο της πενθήμερης εργασίας (και των 40 ωρών εργασίας) επεκτάθηκε συνολικά στους εργαζομένους το 1984.

https://ergatiki.gr/article.php?id=13833&issue=1226

https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/292702_i-istoria-kai-mellon-toy-oktaoroy-stin-ellada?amp

Η  Αλίκη πήγε να γελάσει με τις βιβλιογραφικές  παραπομπές του Γιωργη από την Εφημερίδα των Συντακτών.

Ήταν συνηθισμένη σε πιο ακαδημαικές πηγές.

Από την άλλη, την έπιασαν ενοχές και άρχισε αυτοκριτική: 

«ανόητη, μονολόγησε, ανόητη και σνομπ….δεν σε απασχολεί η ουσία των πραγμάτων αλλά η εμφανισή τους».

«Δεν έχει δίκιο σε αυτά που λέει Γιώργης?»

«Δεν είναι αλήθεια όλα αυτά με τις καταπατησεις των εργασιακών δικαιωμάτων?

Αν δεν έκαναν απεργίες και φασαρία οι εργαζόμενοι θα τους έδινε κανείς αυτοβούλως τίποτε?»

…μιά χαρα¨ τα λέει το παιδί  και η εφημερίδα των Συντακτών…

….μιά εφημερίδα που , επειδή συχνά κάνει αριστερό λαικισμό δεν σημαίνει ότι όλα τα άρθρα και οι ιστορικές αναφορές είναι ανακριβείς και λάθος.

Μην κοιτάς αφ´ υψηλού τους ανθρώπους, Αλικάκι…ειδικά όσους ζητούν την βοήθειά σου.